Het hart ontspant dan niet goed en kan zich niet goed vullen met bloed. Hierdoor pompt het hart te weinig zuurstofrijk bloed uit. Patiënten krijgen steeds minder energie. Zelfs dagelijkse dingen als boodschappen doen kunnen dan al te zwaar zijn.
Hartfalen door een stijve hartspier is moeilijk te behandelen, ook omdat artsen de ziekte pas kunnen ontdekken als het hart al tijdje achteruit gaat. Op de gebruikelijke echo’s van het hart zijn vroege voortekenen van deze ziekte namelijk nog niet te zien.
Als artsen de ziekte in een zeer vroeg stadium zouden kunnen opsporen, zijn patiënten nog te helpen. Artsen kunnen dan risicofactoren voor deze ziekte aanpakken, zoals suikerziekte en een hoge bloeddruk.
Daarom gaat postdoc en biomedisch ingenieur Jason Voorneveld onderzoeken of je deze ziekte veel eerder op kunt sporen met een nieuwe supersnelle echo. “Deze techniek kan duizenden driedimensionale beelden per seconde maken van het hart, zodat je de bloedstroom en de bloeddruk in het hart kunt meten”, legt Jason uit. “De hoop is dat artsen met deze techniek veel eerder diagnoses kunnen stellen en kunnen controleren hoe goed behandelingen aanslaan.”
Hier komen de NAW-gegevens formulieren
Welke onderzoekers kregen in 2022 een Dekkerbeurs?
Welke onderzoekers kregen in 2022 een Dekkerbeurs?
In 2022 heeft de Hartstichting voor de 36e keer Dekkerbeurzen toegekend aan getalenteerde onderzoekers. Met deze beurs kunnen zij komende jaren onderzoek doen naar het eerder opsporen en beter behandelen van hart- en vaatziekten. Lees welke 10 onderzoekers nu een beurs kregen.
Onderzoek naar ritmestoornissen en hartfalen
Hartfalen door een stijve hartspier vroegtijdig herkennen met supersnelle 3D echo
Kunnen we met een speciale echo-techniek hartfalen door een stijf hart zeer vroeg opsporen? Dat onderzoekt dr. ir. Jason Voorneveld de komende jaren. Een vroege opsporing van deze ziekte maakt eerdere behandeling mogelijk.
Het onderzoek van Jason maakt deel uit van het wetenschappelijke programma Medical Delta UltraHB. Hierin werken onder andere cardiologen met ingenieurs samen om ultrasnelle ultrasound technologie uiteindelijk toe te kunnen passen in de kliniek.
Meer duidelijkheid over de kans op een hartspierziekte bij familieleden van patiënten
Wat is mijn risico op hartfalen of een hartstilstand? Dat willen veel eerstegraads familieleden van patiënten met de hartspierziekte dilaterende cardiomyopathie graag weten. Job Verdonschot gaat onderzoeken hoe beter te voorspellen is of zij ook ziek kunnen worden.
Hartspierziekten kunnen ontstaan door erfelijke oorzaken. Daardoor komen ze vooral in bepaalde families voor. Ze kunnen ernstig hartfalen en/of een hartstilstand veroorzaken. Het is van levensbelang om deze ziekten op tijd te ontdekken. Daarom krijgen ook eerstegraads familieleden van patiënten het advies om hun hart regelmatig te laten onderzoeken.
“Of en wanneer familieleden ziek worden, is helaas nog niet te voorspellen”, aldus klinisch geneticus in opleiding Job Verdonschot. “Velen van hen staan levenslang onder controle bij de cardioloog. De spanning dat een ernstige ziekte ook hen kan treffen zorgt voor veel angst en onzekerheid. En vaak is dat onnodig, want lang niet iedereen wordt ziek.”
Job Verdonschot wil daarom beter kunnen voorspellen welke eerstegraads familieleden een grote kans lopen om ziek te worden. Dit doet hij door drie onderzoeken te combineren: kleine veranderingen in het hart opsporen op echobeelden, hartfilmpjes analyseren en het erfelijk materiaal onderzoeken. Hij hoopt zo te ontdekken welke familieleden een hoog risico hebben op deze ziekten. Artsen moeten deze mensen goed in de gaten houden. Familieleden met een laag risico kunnen ze juist geruststellen. Voor hen is levenslange controle dan niet meer nodig.
Gemakkelijk thuis hartfalen monitoren met een radiostethoscoo
Bart Steensma werkt aan een radiostethoscoop waarmee je van buitenaf kunt meten of het hart achteruitgaat. Dit maakt het mogelijk om de behandeling van patiënten met hartfalen zo vroeg mogelijk aan te passen. Zelfs voordat patiënten extra klachten krijgen.
Een goede behandeling met medicijnen kan voorkomen dat klachten door hartfalen terugkeren of erger worden. Maar wat is het juiste moment om de medicatie opnieuw in te stellen? Vaak komen patiënten door nieuwe klachten opnieuw in het ziekenhuis terecht. Daar kunnen ze onderzoeken of het hart minder goed werkt. Het lastige is alleen dat het hart al een tijd minder goed pompt, voordat patiënten er iets van merken.
Mogelijk heeft Bart Steensma – biomedisch ingenieur en postdoc aan het UMC Utrecht – een oplossing voor dit probleem. “Ik heb een radiostethoscoop ontworpen waarmee je simpel buiten het lichaam kunt meten hoe goed het bloed door het hart stroomt”, licht Bart toe. “Ik ga onderzoeken of dit apparaat kan meten dat het hart minder goed pompt voordat hartfalenpatiënten klachten krijgen.”
Als dit lukt, kan je met dit apparaat mensen met hartfalen gemakkelijk thuis in de gaten te houden. Artsen kunnen dan tijdig beslissen of mensen bijvoorbeeld meer medicijnen nodig hebben om klachten te voorkomen. Dit verbetert de kwaliteit van leven van patiënten, maar bespaart ook veel ziekenhuisopnames.
Is levenslang plaatjesremmers na een herseninfarct altijd nodig
Nina Hilkens gaat onderzoeken of iedereen na een herseninfarct wel levenslang plaatjesremmers nodig heeft, medicijnen tegen bloedpropjes. Op dit moment krijgen alle patiënten dezelfde behandeling, ongeacht hun leeftijd, geslacht, de oorzaak van hun herseninfarct en de kans op een nieuw herseninfarct. Bij sommige mensen wegen de voordelen mogelijk niet op tegen de nadelen.
Veel mensen krijgen na een herseninfarct voor de rest van hun leven plaatjesremmers voorgeschreven. Dit om een volgend herseninfarct te voorkomen. Door deze medicijnen kleven bloedplaatjes minder goed aan elkaar en ontstaan er minder snel bloedstolsels.
Als bijwerking kunnen bloedplaatjesremmers echter ook bloedingen veroorzaken, soms zelfs gevaarlijke. Vooral bij jonge vrouwen en ouderen kan het risico op bloedingen hoger zijn.
Nina Hilkens gaat de komende jaren onderzoek doen bij mensen met een herseninfarct bij wie de oorzaak niet in het hart ligt. “Het is de vraag of de voordelen van levenslang gebruik van plaatjesremmers bij een deel van deze mensen wel opweegt tegen de nadelen”, legt Nina uit. “Dit gaat met name om jonge mensen (onder de 50 jaar) bij wie geen oorzaak wordt gevonden voor hun herseninfarct en ouderen met een hoog risico op bloedingen. Mogelijk kan een deel van deze patiënten veilig stoppen met plaatjesremmers om bloedingen te voorkomen.”
Kunnen erfelijke veranderingen in zenuwcellen levensbedreigende hartritmestoornissen uitlokken?
Molly O’Reilly denkt dat erfelijke hartritmestoornissen niet alleen ontstaan door afwijkingen in hartspiercellen, maar ook door zenuwcellen in het hart die niet goed werken. Ze gaat onderzoeken of erfelijke veranderingen in de werking van deze zenuwcellen dit kunnen verklaren.
Bepaalde erfelijke hartritmestoornissen kunnen opeens een hartstilstand veroorzaken. De oorzaak van deze ritmestoornissen ligt in kleine foutjes in het DNA. Met genetisch onderzoek kunnen artsen vaststellen welke mensen zo’n DNA-afwijking bij zich dragen. Niet alle dragers krijgen echter levensbedreigende ritmestoornissen. Welke dragers veel kans lopen op deze hartritmestoornissen, is moeilijk te bepalen.
Tot nu toe keken onderzoekers vooral naar de problemen die DNA-afwijkingen veroorzaken in hartspiercellen. Maar er lijkt bij deze hartritmestoornissen ook iets mis te zijn met de zenuwcellen die door het hart lopen. Bij mensen met deze hartritmestoornissen blijkt het autonome zenuwstelsel namelijk anders te werken. Dit deel van ons zenuwstelsel stuurt alles aan wat automatisch gebeurt in ons lichaam. Bijvoorbeeld ademhalen, het verteren van voedsel en het kloppen van je hart. Factoren zoals inspanning, emotie of slaap lokken deze hartritmestoornissen vaak uit. Ook hierbij speelt het autonome zenuwstelsel een belangrijke rol.
Daarom gaat hart- en neurowetenschapper Molly O’Reilly zenuwcellen die door het hart lopen onderzoeken. Ze wil weten of deze cellen niet goed werken door erfelijke afwijkingen en zo ook bijdragen aan levensbedreigende hartritmestoornissen. Ook wil ze bestuderen of het mogelijk is de zenuwcellen beter te laten werken met bepaalde stofjes.
Wat is het verband tussen hart- en vaatziekten en psychische problemen?
Geneticus en epidemioloog dr. Jorien Treur wil uitzoeken hoe mentale klachten en hart- en vaatziekten elkaar beïnvloeden. Mensen met hart- en vaatziekten hebben een hoger risico op stress, angst en depressie. Deze psychische klachten zijn niet alleen mentaal heel vervelend, maar lijken de hart- en vaatziekten ook te verergeren. Maar wat is oorzaak en wat gevolg? En hoe kunnen we dit voorkomen?
Mensen met hart- en vaatziekten hebben een hoger risico op stress, angst en depressie. Deze psychische klachten zijn niet alleen mentaal heel vervelend, maar lijken de hart- en vaatziekten ook te verergeren. Maar wat is oorzaak en wat is gevolg? Psychiater en epidemioloog dr. Jorien Treur wil dit uitzoeken.
Treur: “Het zou zo kunnen zijn dat het hebben van hart- en vaatziekten leidt tot mentale gezondheidsproblemen, maar het zou ook kunnen zijn dat mentale gezondheidsproblemen het risico op hart- en vaatziekten verhogen.”
Om dit uit te zoeken gaat ze aan de slag met een aantal grote collecties van patiëntgegevens die verzameld zijn over meerdere jaren. Zo kan ze zien welke van de aandoeningen eerst ontwikkelt en welke daarna. Daarnaast gaat zij met behulp van vernieuwende genetische methoden onderzoeken hoe de relatie tussen hart- en vaatziekten en mentale klachten tot stand komt. Hoe kan het nou precies dat het één leidt tot het ander? Een aantal dingen die een rol zouden kunnen spelen zijn roken, lichaamsbeweging en BMI. Maar ook sociale factoren zoals eenzaamheid en het wel of niet hebben van sociale steun gaat Treur bestuderen.
“Als het me lukt om te bepalen hoe de ene ziekte de andere beïnvloedt, kan ik dit gebruiken om verergering te voorkomen. Als ik bijvoorbeeld zie dat depressie leidt tot ergere hart- en vaatziekten, moeten we depressieve klachten snel en goed behandelen bij mensen met hoog risico op hart- en vaatziekten. En als mensen als gevolg van hart- en vaatziekten ernstige stress en angst ontwikkelen, moeten we hen al in een vroeg stadium de juiste steun en begeleiding bieden.”
Tijdens haar onderzoek zal Treur intensief samenwerken met patiënten, patiëntenorganisaties, cardiologen, psychologen en psychiaters. Samen kunnen ze de resultaten van dit onderzoek goed interpreteren en gebruiken om gezondheidsproblemen goed te behandelen of zelfs te voorkomen.
DNA herschrijven om onbehandelbare hartziekte te genezen
Ongeveer 4000 mensen in Nederland hebben een ernstige vorm van hartfalen die niet te behandelen is met de gebruikelijke medicijnen. Dr. Anke Tijsen gaat dit probleem bij de oorzaak aanpakken. Ze wil de stukjes DNA die bij deze patiënten foutjes bevatten vervangen door nieuwe stukjes. Zo herschrijft ze het DNA om het hart weer gezond te maken.
Ongeveer 4000 mensen in Nederland hebben een ernstige vorm van hartfalen die niet te behandelen is met de gebruikelijke medicijnen. Zij hebben foutjes in bepaalde genen van hun DNA (de genen RBM20 of LMNA) waardoor de hartspier ziek is en het hart niet genoeg bloed kan rondpompen. Daardoor overlijden deze mensen vaak jong of hebben ze vroeg een harttransplantatie nodig. Moleculair bioloog dr. Anke Tijsen gaat dit probleem bij de bron aanpakken. Ze wil de stukjes DNA die bij deze patiënten foutjes bevatten vervangen door nieuwe stukjes.
Tijsen: “Het is te vergelijken met een stuk tekst dat allerlei taalfouten kan bevatten. Als de fouten ernstig genoeg zijn wordt het stuk onleesbaar. Ik wil de fouten verbeteren.”
Wetenschappers hebben al eerder kleine stukjes DNA aangepast, vergelijkbaar met het aanpassen van één letter. Het lastige is, dat de foutjes bij elk van die 4000 mensen weer op andere plaatsen in de tekst zitten. Voor elke patiënt zouden onderzoekers dus weer een nieuwe behandeling moeten ontwikkelen.
Tijsen gaat daarom iets nieuws doen. “Ik wil een groot deel van de tekst in één keer vervangen door een goede tekst. Zo kan ik één behandeling ontwikkelen waarmee artsen heel veel mensen kunnen genezen. Ik herschrijf een deel van het DNA van deze mensen om hun harten weer gezond te maken.”
Tijsen gaat hiervoor gebruik maken van menselijke stamcellen waarvan ze hartspiercellen maakt. Die houdt ze in leven in een laboratoriumschaaltje. In deze cellen kan ze het DNA aflezen en testen of ze het kan herschrijven. Als haar plan lukt is het een echte doorbraak en mooie eerste stap richting het genezen van onbehandelbare hartziekten.
Beslishulp voor huisarts: pijn op de borst onschuldig of hartinfarct?
Huisarts en senior onderzoeker dr. Ralf Harskamp wil met zijn onderzoek huisartsen helpen om beter te kunnen inschatten of iemand met pijn op de borst een hartinfarct heeft. Dit gaat hij doen met behulp van een snelle bloedtest en risicoscore op huisartsenposten in meerdere regio’s. Zo kunnen huisartsen de juiste mensen snel doorsturen naar het ziekenhuis.
Pijn op de borst is een van de meest voorkomende klachten waarmee mensen naar de huisartsenpost gaan. Meestal komt het door pijn aan de borstspieren, de ribben of de slokdarm. Maar in sommige gevallen heeft iemand een levensbedreigend hartinfarct. Dan moeten ze met spoed naar het ziekenhuis.
Op dit moment is er alleen geen goede test beschikbaar voor de huisarts om snel te weten of de pijn door een hartprobleem komt. Huisarts en senior onderzoeker dr. Ralf Harskamp wil een hulpmiddel ontwikkelen waarmee huisartsen dit in de toekomst wél snel te weten kunnen komen. Hij combineert hiervoor een snelle bloedtest en een risicoscore. De bloedtest kan met een prikje in de vinger binnen enkele minuten vertellen of het hart beschadigd is. De risicoscore is een soort vragenlijst over de klachten, leeftijd, het geslacht en eerdere gezondheidsproblemen van de patiënt.
Harskamp: “Ik hoop dat huisartsen met de uitslag van de bloedtest en de risicoscore beter kunnen inschatten of iemand wel of geen acuut hartprobleem heeft. Zo kunnen we patiënten in de toekomst meer zekerheid bieden. Alleen de mensen die snelle hartzorg nodig hebben sturen we dan met spoed door voor behandeling in het ziekenhuis.”
Harskamp gaat zijn onderzoek de aankomende vier jaar samen met collega huisartsonderzoekers uitvoeren op huisartsenposten in de regio’s Amsterdam, Leiden, Den Haag en Noord-Limburg. De huisartsen en het personeel op deze locaties doen bij elke patiënt met pijn op de borst de bloedtest. Ook vullen ze steeds een aantal verschillende vragenlijsten in. De patiënt wordt vervolgens verder geholpen volgens de beste inschatting van de arts, die in deze fase nog niet naar de uitslag van de tests kijkt.
Harskamp en zijn collega’s kijken in de weken daarna welke patiënten er daadwerkelijk een acuut hartprobleem hadden en welke combinatie van bloedtest en risicoscore dit het best had kunnen voorspellen. Deze informatie gebruiken ze vervolgens om de beslishulp te maken. In een volgende fase zullen ze deze verder ontwikkelen en beschikbaar maken voor alle huisartsen.
Hoe kunnen we het gebruik van de hartlongmachine veiliger maken?
Cardioloog en intensivist dr. Christiaan Meuwese gaat verschillende technieken en medicijnen onderzoeken om het gebruik van de hartlongmachine voor langdurige toepassing (ECMO) veiliger te maken. Zo krijgt iedereen straks de behandeling die voor diegene op dat moment het beste is en overleven straks meer mensen deze risicovolle behandeling met minder kans op ernstige problemen.
Een hartlongmachine voor langdurige toepassing (ECMO) is het laatste redmiddel waarmee artsen mensen met ernstige hartproblemen in leven kunnen houden. Het bloed wordt met een bloedpomp het lichaam uitgezogen waarna het door een kunstlong voorzien wordt van zuurstof. Daarna pompt de machine het bloed weer terug het lichaam in. Er is dus tijdelijk een extra bloedsomloop buiten het lichaam die de functie van het hart en de longen overneemt. De arts kan tijdens gebruik van de hartlongmachine het hart van de patiënt behandelen.
ls dit is gelukt, schakelt de arts zo snel mogelijk terug naar de normale bloedsomloop. Per jaar lopen ongeveer 8.500 mensen in Nederland het risico zo’n hartlongmachine nodig te hebben. De behandeling is niet zonder risico. Ongeveer de helft van de mensen sterft alsnog. Ook is er risico op ernstige problemen zoals een hersenbloeding of herseninfarct.
Er zijn een aantal technieken en medicijnen die kunnen helpen het hart zo gezond mogelijk te maken en te houden tijdens en direct na het gebruik van de hartlongmachine. Op dit moment weten artsen alleen niet welke techniek of medicijn het beste werkt in welke situatie. Cardioloog en intensivist dr. Christiaan Meuwese gaat dit in kaart brengen. Dat gaat hij doen met registratie-gebaseerd onderzoek, een nieuwe vorm van onderzoek waarbij patiënt- en behandelgegevens uit heel Nederland worden gebruikt.
Met de meeste onderzoeken kun je maar één vraag beantwoorden. Is behandeling A of behandeling B beter voor de patiënt? Registratie gebaseerd onderzoek geeft veel meer mogelijkheden.
Meuwese: “Ik begin met de klassieke vraag: A of B, maar kan tijdens het onderzoek extra vragen toevoegen. In welke situatie werkt A beter? En B? En wat gebeurt er als je medicijn C nog toevoegt? Zo groeit het onderzoek mee met de bevindingen en ontwikkelingen en kan ik in 4 jaar veel meer vragen beantwoorden. Ik wil op deze manier zorgen dat iedereen straks de behandeling krijgt die voor diegene op dat moment het beste is. Zo overleven straks meer mensen de behandeling met minder risico op ernstige problemen.”
Meuwese werkt de aankomende jaren samen met twaalf grote ziekenhuizen die samen ongeveer 90% van alle behandelingen met hartlongmachines doen.
Hartfalen eerder op het spoor door zuurstof meten met MRI?
Dr. Sebastian Weingärtner gaat een MRI-techniek ontwikkelen waarmee artsen straks beter kunnen meten hoe goed het hart van mensen met hartfalen werkt. Hierdoor kunnen cardiologen straks ook zien wat het effect is van nieuwe medicijnen. Mogelijk kunnen ze zelfs mensen met risico op hartfalen opsporen en voorkómen dat ze echt ziek worden.
In Nederland leven ongeveer 242.000 mensen met hartfalen. Hun hart kan niet genoeg bloed rondpompen. Bij de helft van deze mensen knijpt het hart niet krachtig genoeg en bij de andere helft is het hart te stijf. Het hart kan zich dan niet goed ontspannen en vult zich niet goed met bloed.
Voor deze laatste groep mensen is er nog geen goede behandeling. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat wetenschappers nog niet precies weten waardoor deze vorm van hartfalen ontstaat. Ze denken dat het komt doordat de hartspier te weinig zuurstof krijgt. Mogelijk doordat de kleine bloedvaatjes in het hart onvoldoende bloed aanvoeren, of doordat de hartspier de zuurstof niet goed gebruikt. Als wetenschappers weten wat er precies mis is, kunnen ze bedenken welke behandeling zou kunnen werken tegen deze vorm van hartfalen.
Op dit moment kunnen artsen het zuurstofgebruik van het hart nog niet goed meten. MRI-Fysicus Dr. Sebastian Weingärtner wil hier verandering in brengen en wel op een bijzondere manier. Hij gaat namelijk het effect dat zuurstof heeft op MRI-scans gebruiken.
Weingärtner: “Het lichaam van de patiënt maakt het magnetische veld in de MRI een beetje zwakker. Zuurstof kan het magnetische veld juist sterker maken. Meestal zorgt zuurstof daardoor voor vervelende storingen in het beeld, maar in dit geval speelt het in ons voordeel. Want door die storingen heel precies te bekijken kunnen we de hoeveelheid zuurstof in het hart meten. Zo weten we straks hoeveel zuurstof de kleine bloedvaatjes aanvoeren en hoeveel de hartspier ervan gebruikt.”
Als hij hierin slaagt hebben artsen straks een waardevol gereedschap in handen. Zij kunnen dan voor het eerst meten hoe het met de hartspier gaat zonder dat dit belastend is voor patiënten. Ook kunnen ze testen wat het effect is van nieuwe medicijnen. Artsen kunnen dan mogelijk zelfs mensen met risico op hartfalen opsporen en voorkómen dat ze echt ziek worden.
Meer weten over Dekkerbeurzen?
Dekkerbeurzen zijn persoonsgebonden beurzen voor hart- en vaatonderzoekers in verschillende stadia van hun carrière. Met zo'n beurs kunnen ze een volgende stap in hun carrière zetten.
Ben je onderzoeker en wil je in aanmerking komen voor een Dekkerbeurs? Alle deadlines en procedures vind je op de website voor professionals.
> Alles over Dekkerbeurzen